Ayasofya ilk ne zaman ve kim tarafından yapıldı?
Yüzyıllardır tüm doğal afetlere, savaşlara ve çatışmalara rağmen hala ayakta kalan hem kilise hem de cami olarak faaliyet göstermesiyle dikkatleri üzerine çeken tarihi yapı “Ayasofya.”
Ayasofya kelime anlamı nedir ?
Ayasofya kelime anlamı ile “Kutsal Bilgelik” anlamına gelir. Grekçe Ἁγία Σοφία, eski adıyla Kutsal Bilgelik Kilisesi ve bir dönem Ayasofya Müzesi, günümüzdeki resmi adı ile ise Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi (Büyük Ayasofya Camii) olarak anılmaktadır.
Ayasofya’nın aynı yerde tam 3 kez inşa ettirildiğini biliyor muydunuz?
Ayasofya, bulunduğu aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. İlk kez 360 yılında bir ahşap yapılı bazilika şeklinde inşasına başlanmış olup, çıkan isyan sonucu yanan birinci Ayasofya, sonradan II.Theodosius tarafından 415 yılında tekrar yapıldı. İmparator Iustinianus’un tahta çıkması ve çıkan Nika isyanında ikinci Ayasofya’da yandı 532 yılında Iustinianus’un emri ile yer yüzünün en büyük maabedinin inşasının emri verildi. Yapı, Bizans imparatoru Iustinianus tarafından, 532-537 yılları arasında dönemine göre oldukça kısa bir sürede (5 yıl) İstanbul’un tarihi yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiştir. Bu ihtişamlı yapının Hristiyanlar için çok önemli olmasının nedeni, Bizans İmparatorluğu’nun İstanbul’da yaptığı en büyük kilise olmasından kaynaklanmaktadır.
Ayasofya Kilisesi’nin Aynı Yerde Tam 3 Kez inşa ettirildiğini biliyor muydunuz?
Ayasofya, bulunduğu aynı yerde üç kez inşa edilmiştir. İlk kez 532-537 yılları arasında dönemin Doğu Roma imparatoru, Justinianus tarafından inşa ettirilen Ayasofya , İlk yapıldığında “Megale Ekklesia” (Büyük Kilise) olarak adlandırılmış, 5. yüzyıldan itibaren ise Ayasofya (Kutsal Bilgelik) olarak tanımlanır olmuştu.
Birinci Ayasofya
Ayasofya Kilisesi’nin inşaatı Hristiyanlığı imparatorluğun resmî dini ilan eden Bizans imparatoru I. Konstantin tarafınca başlatılmıştır. 337 ile 361 yılları içinde tahtta olan Büyük Konstantin’in oğlu II. Konstantius tarafınca tamamlanmış ve Ayasofya Kilisesi’nin açılışı 15 Şubat 360’ta II. Konstantius tarafından gerçekleştirilmiştir.
Adı “Büyük Kilise” anlamına gelen ilk Ayasofya Kilisesi’nin adı Latincede Magna Ecclesia ve Grekçede Megálē Ekklēsíā (Μεγάλη Ἐκκλησία) idi.
Birinci Ayasofya, geleneksel Latin mimarisi stilindeki bir sütunlu bazilika olup çatısı ahşaptı ve önünde bir atrium yer almaktaydı. İlk Ayasofya olağanüstü bir yapıydı. 20 Haziran 404’te Konstantinopolis Patriği Aziz İoannis Hrisostomos’un İmparator Arcadius’un eşi İmparatoriçe Aelia Eudoksia ile çatışmasından dolayı sürgüne gönderilmesinin arkasından çıkan isyanlar esnasında bu ilk kilise yakılarak büyük ölçüde tahrip olmuştur.
Ayasofya, Bizans İmparatorluğu boyunca hükümdarların taç giydiği, başkentin en büyük kilisesi olarak katedral işlevi görmüştür.
Ayasofya ile ilgili olarak birbirinden ilginç efsaneler vardır;
İstanbul’un isminin nereden geldiğini, tarihi yapılarını, surlarını, semtlerini, kapılarını, dikili taşlarını, karada ve denizde bulunan tılsımlarını, mesire yerlerini, bağlarını, bahçelerini, madenlerini, sularını özetleyen Evliya Çelebi, eserinde İstanbul’un kuruluş efsanelerine de yer verdi.
Seyahatnamesinde, İstanbul’u Hz. Süleyman’ın kurduğunu iddia eden Evliya Çelebi, Hz. Süleyman’ın, dünyanın dört bir köşesini gezerken tahtını Sarayburnu’nda durdurduğunu ve orada bir ibadethane yaptırdığını, “Dünya durdukça mamur ve şenlik ola” diye yakarış ettiğini aktarıyor.
Evliya Çelebi, Hz. Süleyman’dan sonrasında sırasıyla oğlu Ruhbaam, Madyan oğlu Yanko, İskender, Pozantin, Rum Kayseri, Yanko Vizondan, Vizondan oğlu Yafur ve Konstantin’in kenti yönettiği bilgisini veriyor.
Ayasofya’nın inşasında dünyanın “yedi ikliminde” bulunan çok kıymetli taşların kullanıldığına vurgu yapan Evliya Çelebi, bu mevzuda bildiklerini “Yedi iklimden türlü türlü, renk renk şaşılacak bukalemun nakşında iri mermerler, gemilerle taşındı ve Ferhat ayarında sanatkarlar, üstatlar eliyle keskin yerleri aşında, yani tıraşlanıp düzeltildi. O denli büyük himmet gösterdiler ki, caminin yarısını 7 senede tamamladılar.” şeklinde yazıya döküyor.
Ayasofya Cami ile ilgili çok daha fazla bilgi ve gerçekçi bir deneyim yaşamak isterseniz Ayasofya Tarihi Müzesi bilet satış noktalarından veya www.demmuseums.com web sitesinden hemen online biletinizi alabilirsiniz. Bilet Almak için BURAYA TIKLAYABİLİRSİNİZ.
